Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια ασυνείδητη διαδικασία του εγκεφάλου, όπως είναι και η αναπνοή. Οργανώνει τις πληροφορίες που ανιχνεύονται από τις αισθήσεις: γεύση, όραση, ακοή, αφή, όσφρηση, κίνηση, βαρύτητα και θέση σώματος στο χώρο και μας επιτρέπει να ενεργούμε στην εκάστοτε κατάσταση που βιώνουμε με σκόπιμο και λειτουργικό τρόπο (Ayres, 2005). Μέσα από την αισθητηριακή ολοκλήρωση, το άτομο είναι σε θέση να δώσει νόημα σε αυτό που βιώνει, εξετάζοντας όλες τις πληροφορίες και επιλέγοντας που θέλει να εστιάσει (πχ ακούγοντας τον δάσκαλο και αγνοώντας έναν εξωτερικό θόρυβο).Τέλος, αποτελεί βασικό θεμέλιο στην ακαδημαϊκή μάθηση και την κοινωνική συμπεριφορά.
Σε κανέναν άνθρωπο δεν συναντάμε ένα τέλειο σύστημα αισθητηριακής ολοκλήρωσης. Κάποιοι άνθρωποι έχουν καλή, άλλοι μέτρια και άλλοι φτωχή. Τα αποτελέσματα φτωχής αισθητηριακής ολοκλήρωσης επεμβαίνουν σε διάφορους τομείς της ζωής μας.
Πως μπορούμε να καταλάβουμε ότι ένα παιδί έχει δυσκολίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης;
Υπάρχουν δυσκολίες που τις αντιλαμβανόμαστε κατευθείαν όπως ένα σπασμένο οστό ή μια δυσκολία στην όραση. Υπάρχουν όμως και άλλες δυσκολίες που υποβόσκουν όπως είναι η αργή μάθηση ή μια επαναλαμβανόμενη κακή συμπεριφορά. Οι δυσκολίες αυτές δεν είναι προφανείς καθώς μερικά από αυτά τα παιδία είναι έξυπνα, με καλή ανατροφή και αρκετά βοηθητικούς γονείς. Όμως, χωρίς γνώσεις νευρολογίας, οι γονείς μπορεί να παρατηρούν τα παιδιά τους και να μην βλέπουν ή να μην καταλαβαίνουν τις δυσκολίες.
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο εγκέφαλος δεν επεξεργάζεται και οργανώνει ροή αισθητηριακών πληροφοριών με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνει καλές και ακριβείς πληροφορίες για τον εαυτό του και το περιβάλλον. Ως αποτέλεσμα, δεν κατευθύνεται σωστά η συμπεριφορά του ατόμου. Τα περισσότερα παιδιά με δυσκολίες στην αισθητηριακή ολοκλήρωση έχουν σχεδόν τόσους νευρώνες όσους τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Το πρόβλημα δημιουργείται από τις διασυνδέσεις που λειτουργούν με ακανόνιστο τρόπο. Οι νευρώνες δεν δουλεύουν σαν ομάδα καθώς δεν επικοινωνούν μεταξύ τους όταν χρειάζεται και έτσι μερικά πράγματα φαίνονται αχρείαστα ή υπερβολικά.
Πως μπορεί να παρουσιάζονται στο παιδί;
- Υπερκινητικότητα: Το παιδί κινείται όλη την ώρα, τρέχει χωρίς κάποιο σκοπό. Το ενδεχόμενο να κάτσει και να συγκεντρωθεί φαίνεται αδύνατον.
- Διάσπαση προσοχής: Το παιδί δεν μπορεί να κλείσει τους θορύβους, τα φώτα, τους ανθρώπους που κάνουν διαφορετικά πράγματα και δεν είναι σε θέση να δουλέψει στο δυναμικό του.
- Προβλήματα συμπεριφοράς και δυσκολία στη κοινωνική αλληλεπίδραση: Το παιδί μπορεί να φαίνεται λιγότερο χαρούμενο, ιδιότροπο, να μην απολαμβάνει το παιχνίδι με τους άλλους, όταν χάνει μπορεί να καταστρέφει το παιχνίδι, δε μοιράζεται τα παιχνίδια και το φαγητό του ή είναι έντονα υπερευαίσθητο.
- Προβλήματα λόγου και καθυστέρησης
- Προβλήματα μυϊκού τόνου και συντονισμού :χαμηλός μυϊκός τόνος που κάνει το παιδί να φαίνεται αδύναμο. Μπορεί να χρειάζεται αρκετή προσπάθεια να κρατήσει το κεφάλι και το σώμα του ενάντια στη βαρύτητα και έτσι κουράζεται. Γι’ αυτό, συχνά μπορεί να θέλει να στηρίζεται από κάπου ή να συγκρατεί το κεφάλι του όταν κάθεται στη καρέκλα. Επιπλέον, φτωχός κινητικός συντονισμός που οδηγεί σε δυσκολία να ελέγξει και να οργανώσει το σώμα του στο χώρο.
- Μαθησιακές δυσκολίες: Διάβασμα, γράψιμο και αριθμητική απαιτούν ένα πολύ καλά ανεπτυγμένο σύστημα αισθητηριακής ολοκλήρωσης. Οπότε, δυσκολίες σε αυτό, θα οδηγήσουν το παιδί να δυσκολεύεται στο διάβασμα και στην προσπάθεια του να ανταπεξέλθει, θα αντιμετωπίζει αρκετό άγχος και ματαίωση.
- Δυσκολίες στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής: Επιλεκτικότητα στο φαγητό και περιορισμένο διαιτολόγιο, ανήσυχος ύπνος, δυσκολία με το λούσιμο και κόψιμο νυχιών, αποφυγή υφών στα ρούχα είναι μερικά παραδείγματα δυσκολιών που μπορεί να αντιμετωπίζει το παιδί στην καθημερινότητα του.
- Χαμηλή αυτοπεποίθηση
Βασικός στόχος της μεθόδου της αισθητηριακής ολοκλήρωσης είναι η βελτίωση της ικανότητας ερμηνείας και οργάνωσης του αισθητηριακού ερεθίσματος με σκοπό τη λειτουργική του χρήση. Οι στόχοι της παρέμβασης είναι εξατομικευμένοι, ακολουθώντας την ιδιαιτερότητα του κάθε παιδιού και βασίζονται στα αποτελέσματα της αξιολόγησης.
Η αισθητηριακή ολοκλήρωση για το παιδί ονομάζεται διασκέδαση. Το παιδί καλείται να δουλέψει τις δυσκολίες του μέσα από το αισθητικοκινητικό παιχνίδι όπου ο εξοπλισμός σε συνδυασμό με τον τρόπο που τον χρησιμοποιεί και τις δραστηριότητες που φτιάχνουν με τον θεραπευτή, του δίνουν την εντύπωση ότι απλά «παίζει». Όμως, στην ουσία εργάζεται σκληρά, ώστε μέσα από αυτό το παιχνίδι, να οργανώσει και να αναπτύξει το νευρικό του σύστημα. Κάθε παιδί έχει διαφορετικές νευρολογικές ανάγκες και οι ανάγκες αυτές αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Έτσι, η θεραπεία πρέπει να παρέχει μεγάλη ποικιλία ευκαιριών για αίσθηση και κίνηση. Αφού το παιδί καταφέρνει να οργανώσει το παιχνίδι του και να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν κάθε φορά μέσα από αυτό, απόκτα τις δεξιότητες που χρειάζονται για να είναι σε θέση να οργανώσει τη δουλεία του σχολείου και να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες που θα έρθουν στη ζωή του γενικότερα.
Βιβλιογραφία:
Ayres, A. (2005). Sensory integration and the child: understanding hidden sensory challenges. Western Psychological Services.
Ψαρουδάκη Τριανταφυλλιά
Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια S.I.T
