Με τον όρο κοινωνικές δεξιότητες αναφερόμαστε σε ένα σύνολο δεξιοτήτων, που επιτρέπει στους ανθρώπους και δη στα παιδιά να εντάσσονται ομαλά και λειτουργικά στο κοινωνικό σύνολο, να επικοινωνούν και να αλληλοεπιδρούν με τους άλλους. Οι κοινωνικές δεξιότητες, τις οποίες διδάσκουμε στα παιδιά είναι οι εξής:
-Κατανόηση λεκτικής και εξωλεκτικής επικοινωνίας
-Ενσυναίσθηση
-Κριτική Σκέψη
-Επίλυση προβλημάτων
-Ενεργητική ακρόαση
-Να δέχεσαι και να ασκείς κριτική
-Διαχείριση συναισθημάτων & Αυτορρύθμιση
-Κατανόηση κανόνων
-Προσαρμογή στο εκάστοτε κοινωνικό πλαίσιο
Οι Κοινωνικές δεξιότητες είναι σημαντικές γιατί βοηθούν τα παιδιά να χτίσουν υγιείς και λειτουργικές φιλίες, να μπορούν να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες, να είναι ευγενικά, να δείχνουν ενσυναίσθηση, να εκφράζουν τη γνώμη τους, να λένε όχι, να κατανοούν τα συναισθήματα και τις προθέσεις των άλλων. Αυτό προϋποθέτει το χτίσιμο της αυτοπεποίθησης, την ανάπτυξη σεβασμού και την εκμάθηση καλών τρόπων συμπεριφοράς.
Πώς θα ενισχύσετε τις κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού σας;
- Αυτοεκτίμηση: Είναι σημαντικό τα παιδιά να αποκτήσουν μια καλή εικόνα για τον εαυτό τους από πολύ μικρή ηλικία. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την θετική ανατροφοδότηση από τους γονείς, τον έπαινο και την περιορισμένη κριτική. Επιπλέον, είναι σημαντικό να καθρεφτίζετε τα συναισθήματα του παιδιού σας (π.χ. βλέπω ότι είσαι θυμωμένος/η), ώστε να μπορεί να τα κατανοεί και να τα εκφράζει με μεγαλύτερη ευκολία. Δώστε μεγάλη προσοχή στον τρόπο που μιλάτε για το παιδί σας, γιατί αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του. Αν για παράδειγμα, το αποκαλείτε τεμπέλη επειδή δεν μαζεύει τα παιχνίδια του, τότε αυτή την εικόνα θα έχει για τον εαυτό του και φυσικά αυτό δεν θα οδηγήσει στο μάζεμα των παιχνιδιών.
- Ενσυναίσθηση: Είναι ένα από τα βασικά εργαλεία των ανθρώπων για να αναπτύξουν μια υγιή συναισθηματική ζωή. Μπορείτε να διδάξετε στα παιδιά σας την ενσυναίσθηση μέσα από καθημερινά παραδείγματα, επισημαίνοντας τις επιπτώσεις των συμπεριφορών τους στους άλλους (π.χ. ‘’Πώς νομίζεις ότι αισθάνεται ο φίλος σου, όταν δεν τον παίζεις;’’)
- Εκμάθηση καλών τρόπων συμπεριφοράς: Σε κάθε συνθήκη υπάρχει πάντα μια ευκαιρία για εκμάθηση μιας καλής συμπεριφοράς. Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα ‘’επιθετικό παιδί’’, το οποίο είτε απειλεί να κάνει χρήση βίας, είτε χρησιμοποιεί πράγματι τη βία ως μέσο διεκδίκησης ή επίλυσης των διαφορών, φτύνει, δαγκώνει, εκφοβίζει κλπ. Αυτή είναι μια καλή ευκαιρία να διδάξετε στο παιδί σας τον σεβασμό χωρίς να χρησιμοποιήσετε οι ίδιοι φωνές, χαστούκια ή απειλές. Κανένα παιδί δεν γεννιέται με την έμφυτη επιθυμία να βλάψει κάποιον. Αλλά όλοι θέλουν κάπως να ξεσπάσουν τον θυμό τους. Έτσι, μπορείτε να διδάξετε στο παιδί σας, ότι το να ξεσπάει τον θυμό του με επιθετικά και βίαια μέσα, πληγώνει τους άλλους και δεν βοηθά στην έκφραση των συναισθημάτων με έναν τρόπο που να γίνεται κατανοητός από τους άλλους.
5 Βοηθητικά & Διδακτικά εργαλεία για την οικοδόμηση συναισθηματικά δυνατών παιδιών
- ’Νίκησε το ρολόι’’: Χρησιμοποιείστε χρονόμετρο για δραστηριότητες ή καθημερινές συνθήκες, ώστε να δώσετε κίνητρο στο παιδί σας να τις διεκπεραιώνει (‘’ Για να δούμε αν μπορείς να το κάνεις αυτό πριν χτυπήσει το ρολόι’’).
- Τεχνική time out: Ενισχύει την ιδέα ότι όλοι έχουμε ανάγκη από ένα διάλλειμα, όταν αντιμετωπίζουμε μια δύσκολη κατάσταση (‘’Λυπάμαι, αλλά έχουμε και οι δυο ανάγκη να ηρεμήσουμε. Σε παρακαλώ κάθισε σε εκείνη την καρέκλα, κι εγώ στην άλλη, ώστε να σκεφτούμε αυτό που συνέβη για να καταλήξουμε σε έναν καλύτερο τρόπο να λύσουμε το πρόβλημα’’)
- Ο κανόνας της γιαγιάς: Πρόκειται για ένα συμβόλαιο που λέει ότι το παιδί θα έχει αυτό που θέλει, όταν ακολουθεί τον κανόνα.
- Αγνοήστε ό,τι δεν είναι επικίνδυνο: Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι συμπεριφορές που αγνοούνται συνήθως υποχωρούν κι εγκαταλείπονται. Αξιολογήστε σε κάθε συνθήκη αν η συμπεριφορά που θέλετε να οριοθετήσετε είναι πραγματικά επικίνδυνη ή απλώς σας ενοχλεί (π.χ. όταν το παιδί τρέχει ή είναι αδέξιο και πετάει πράγματα)
- Ανακατεύθυνση προσοχής: Δοκιμάστε αυτή την τεχνική, όταν το παιδί ετοιμάζεται να κάνει κάτι επικίνδυνο ή επιβλαβές. Τότε, αποσπάστε την προσοχή του παιδιού ζητώντας να κάνει κάτι άλλο.
Χρήσιμες ερωτήσεις για να κάνετε στα παιδιά σας, όταν θέλετε να συζητήσετε μαζί τους κάτι που συνέβη:
Καθημερινά τα παιδιά δίνουν ερεθίσματα και αφορμές για πράγματα που τους απασχολούν ή που έχουν συμβεί. Μπορείτε να αξιοποιήσετε τις παρακάτω ερωτήσεις για να ξεκινήσετε έναν εποικοδομητικό διάλογο, που όχι μόνο θα σας βοηθήσει να εμβαθύνετε στο εκάστοτε θέμα συζήτησης, αλλά και θα λειτουργήσει ως ένα πρότυπο εργαλείο ερωτήσεων για τα παιδιά στις κοινωνικές τους σχέσεις. Καλλιεργείτε ταυτόχρονα και τις προαναφερθέντες δεξιότητες. Ένας σημαντικός άξονας σε κάθε συζήτηση είναι το συναίσθημα και η συζήτηση εναλλακτικών.
- Πώς νιώθεις γι’ αυτό;
- Τι θα έκανες αν ήσουνα στη θέση του;
- Πώς και το αναφέρεις αυτό το περιστατικό;
- Τι σκέφτεσαι εσύ γι’ αυτό;
- Υπάρχουν άραγε εναλλακτικές;
- Τι συμβουλή θα έδινες εσύ;
- Θυμάσαι κάποια άλλη φορά που το διαχειρίστηκες καλύτερα; Τι σε βοήθησε;
Οι ερωτήσεις μπορούν να προσαρμοστούν ανάλογα με τη συνθήκη και να εμπλουτιστούν σύμφωνα με τις απαντήσεις του παιδιού σας. Θα ήταν επίσης βοηθητικό να αναφερθείτε και στο δικό σας συναίσθημα, σε μια αντίστοιχη δική σας εμπειρία και να εκφράσετε τη γνώμη σας, διδάσκοντας ταυτόχρονα κάτι στο παιδί σας.
Extra tip για την ενίσχυση του γονεϊκού ρόλου
Το να είσαι γονιός αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση, καθώς όλες οι αναπτυξιακές φάσεις του παιδιού χρειάζονται συνεχή καθοδήγηση και φροντίδα. Αυτή η εμπειρία μπορεί να προκαλέσει πολλές φορές έντονο στρες και το αίσθημα της ανικανότητας. Αξιοποιείστε τα ξεσπάσματα θυμού του παιδιού για να του διδάξετε κάτι. Αυτή η υπενθύμιση μπορεί να σας βοηθήσει να έχετε αυτοσυγκράτηση και αυτοέλεγχο, όταν βιώνεται κι εσείς αντίστοιχα συναισθήματα θυμού.
Να θυμάστε ότι εσείς είστε οι πρώτοι δάσκαλοι του παιδιού, άρα, αναπαράγει ό,τι βλέπει και ακούει. Εξασκηθείτε πρώτα εσείς οι ίδιοι στην ηρεμία, προκειμένου να αποφύγετε το στρες που προκαλούν οι καθημερινές συνθήκες, που σας προσκαλούν σε άμεση και επείγουσα διαχείριση.
Δοκιμάστε το εργαλείο της αυτό-ομιλίας: Εμπνευσμένο από τους γνωσιακούς συμπεριφορικούς ερευνητές, οι οποίοι επισημαίνουν την επίδραση που έχουν οι σκέψεις μας στα συναισθήματά μας, προτείνουν να διατηρούμε μια θετική ομιλία προς τον εαυτό για να παραμένουμε ψύχραιμοι. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας χύσει το γάλα του, ίσως η πρώτη σκέψη να είναι ‘’Πάλι τα ίδια, είσαι απρόσεκτος και τώρα πρέπει να το καθαρίσω. Όλη μέρα καθαρίζω’’. Η θετική αυτό ομιλία μπορεί να είναι η εξής ‘’Δεν έγινε και τίποτα σπουδαίο. Ας πάρουμε το σφουγγάρι να το καθαρίσουμε μαζί’’. Έτσι, όχι μόνο έχετε παραμείνει ψύχραιμοι, αλλά έχετε διδάξει και κάτι πολύ σημαντικό στο παιδί σας: ότι αν συμβαίνει κάτι μηδαμινό στην καθημερινότητα που διορθώνεται, δεν χρειάζεται να πανικοβαλλόμαστε. Ρυθμίζουμε το συναίσθημα και βρίσκουμε λύσεις. Φυσικά, είναι εξίσου σημαντικό το ότι το παιδί δεν νιώθει ότι φταίει ή ότι τα κάνει όλα λάθος. Απεναντίας, νιώθει ότι είναι μέρος της λύσης (έλα να το καθαρίσουμε μαζί), κι όχι μέρος του προβλήματος (είσαι απρόσεκτος).
Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια
Ζουριδάκη Βασιλική
