ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Παιχνίδι ονομάζεται οποιαδήποτε δραστηριότητα επιλέγει ελεύθερα και αυθόρμητα το παιδί, η οποία του παρέχει ικανοποίηση και ευχαρίστηση. Μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά μαθαίνουν και ανακαλύπτουν το σώμα τους, τους άλλους ανθρώπους, τα συναισθήματά τους και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται. Αποτελεί την κυριότερη και πιο σημαντική ασχολία του παιδιού από την βρεφική ηλικία και είναι από τη φύση του η κυριότερη πηγή μάθησης. Υπάρχουν δυο κατηγορίες παιχνιδιού, το δομημένο και το ελεύθερο παιχνίδι.
Ελεύθερο παιχνίδι είναι το παιχνίδι, στο οποίο το παιδί έχει το δικαίωμα να επιλέξει τι είδους παιχνίδι θα παίξει, ποιοι θα είναι οι συμπαίκτες, πόσοι θα είναι οι συμπαίκτες του, με ποια αντικείμενα θα παίξει και τη διάρκεια που θα κρατήσει το παιχνίδι του.
Δομημένο παιχνίδι είναι το παιχνίδι, το οποίο είναι στοχευμένο. Έχει ως στόχο, να συνδέσει προηγούμενες εμπειρίες των παιδιών και να εμβαθύνει τη σκέψη και την κατανόησή τους σε διάφορα θέματα. Τα είδη του παιχνιδιού στην πορεία ανάπτυξης του παιδιού είναι τα εξής:
- Αισθητηριακό /Εξερευνητικό παιχνίδι (0-2,5 ετών): Τα παιδιά από την γέννηση τους εξερευνούν το περιβάλλον γύρω τους και αντλούν ερεθίσματα από αυτό (αγγίζουν, πιπιλούν, πετούν, χτυπούν αντικείμενα). Αυτό που χαρακτηρίζει το στάδιο αυτό του παιχνιδιού είναι η συνεχής επανάληψη των ενεργειών (π.χ. πετώ επαναλαμβανόμενα ένα μπαλάκι).
- Κατασκευαστικό Παιχνίδι (2,5 ετών και άνω): Το παιδί κατασκευάζει ή δημιουργεί κάτι χρησιμοποιώντας αντικείμενα π.χ. τουβλάκια, lego, puzzle κ.α.
- Παιχνίδι δραματοποίησης – μοναχική μίμηση (3-8 ετών): Αρκετά παιδιά παίζουν παιχνίδια φαντασίας επινοώντας σενάρια και ρόλους μόνα τους. Χρησιμοποιούν αντικείμενα όπως φιγούρες lego, κούκλες, αυτοκίνητα, κουζινικά κ.α. για να δημιουργήσουν μια ιστορία φαντασίας. Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν οι ιστορίες τους εμπλουτίζονται ακόμη περισσότερο.
- Λειτουργικό / Αισθητικοκινητικό παιχνίδι(3-8 ετών): Αυτό το είδος παιχνιδιού ξεκινά από την βρεφική ηλικία όταν τα βρέφη καταλάβουν ότι μπορούν να κάνουν τα αντικείμενα να κινηθούν (π.χ. όταν κυλούν μια μπάλα ή όταν κουνάνε μια κουδουνίστρα). Είναι ένα έντονο σωματικό παιχνίδι και βοηθά στην ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων (συντονισμός, ισορροπία)
- Συμβολικό παιχνίδι (3 ετών και άνω): Το παιδί χρησιμοποιεί αντικείμενα για να αναπαραστήσει πράξεις της καθημερινότητας όπως το μαγείρεμα, δουλειές του σπιτιού, κηπουρική κ.α. Αν στο παιχνίδι αυτό εμπλακούν 2 ή περισσότερα παιδιά τότε το παιχνίδι λέγεται κοινωνικό – δραματικό.
- Παιχνίδι με κανόνες / Συνεργατικό παιχνίδι (5 ετών και άνω): Τα παιδιά γίνονται μέρος μιας κοινωνικής ομάδας και παίζουν με άλλα παιδιά. Τα παιχνίδια αυτά έχουν συγκεκριμένους και προκαθορισμένους κανόνες. Τέτοια παιχνίδια είναι τα επιτραπέζια, τα παιχνίδια με τράπουλα κ.α. Μέσα από τέτοιου είδους παιχνίδια τα παιδιά αντιλαμβάνονται τους ρόλους και τις ευθύνες τους καθώς και μοιράζονται τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους.
- Παιχνίδι με επινοημένους κανόνες (5-8 ετών): Τα παιδιά επινοούν δικά τους παιχνίδια με δικούς τους κανόνες που τους διαμορφώνουν ανάλογα με την κοινωνική ομάδα που ανήκουν και παίζουν μαζί.
Με βάση την αλληλεπίδραση του παιδιού στο παιχνίδι τα είδη του παιχνιδιού είναι:
- Μοναχικό παιχνίδι: Το παιδί παίζει µόνο του. Συνηθίζεται περισσότερο σε ηλικία 2-3 ετών.
- Παιχνίδι παρατήρησης: Το παιδί παρακολουθεί τους άλλους να παίζουν χωρίς να συµµμετέχει.
- Παράλληλο παιχνίδι: Το παιδί παίζει δίπλα δίπλα µε ένα άλλο παιδί, συχνά µε ίδιο/ παρόμοιο παιχνίδι, αλλά χωρίς να υπάρχει αλληλεπίδραση. Παρατηρείται σε παιδία ηλικίας 3 ετών.
- Συσχετιστικό παιχνίδι: Τα παιδιά αρχίζουν να παίζουν μαζί, αλληλοεπιδρώντας το ένα µε το άλλο, εμπλεκόμενα στις ίδιες δραστηριότητες, παίζοντας τα ίδια παιχνίδια ή µιµούµενα το ένα το άλλο.
- Συνεργατικό παιχνίδι: Τα παιδιά αλληλοεπιδρούν το ένα µε το άλλο, δρουν εκ περιτροπής, µμοιράζονται και αποφασίζουν τι θα παίξουν. Συνεργάζονται, αναπτύσσουν και διαπραγματεύονται ιδέες.
Το παιχνίδι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους Εργοθεραπευτές με 3 τρόπους. Κατά την αξιολόγηση, στην θεραπεία αλλά και ως μέρος της στοχοθεσίας της θεραπείας. Κατά την αξιολόγηση ο Εργοθεραπευτής μπορεί μέσω του παιχνιδιού να εκτιμήσει την λειτουργικότητα και των δεξιοτήτων που διαθέτει το παιδί. Επίσης ως μέσο θεραπείας χρησιμοποιείται για την ενίσχυση των δεξιοτήτων του παιδιού όπως οι κινητικές δεξιότητες, οι γνωστικές, οι αντιληπτικές κ.α. Τέλος ως μέρος της στοχοθεσίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθώς ο θεραπευτής βοηθάει το παιδί να συμμετέχει με επιτυχία στην διαδικασία του παιχνιδιού και έτσι οι Εργοθεραπευτές μαθαίνουν στο παιδί να παίζει.
Η συμβολή των παιχνιδιών στην ενίσχυση των δεξιοτήτων είναι υψίστης σημασίας. Η επιστήμη της Εργοθεραπείας χρησιμοποιεί ως κύριο μέσο θεραπείας το παιχνίδι. Βασικός ρόλος του θεραπευτή είναι να προσαρμόσει ή να τροποποιήσει το περιβάλλον ώστε να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για παιχνίδι και να προσαρμόσει τα παιχνίδια ώστε να μπορεί κάθε παιδί να τα χρησιμοποιεί. Κατά την θεραπευτική παρέμβαση το παιχνίδι πολλές φορές αποτελεί όχι μόνο το μέσο αλλά και το στόχο της θεραπείας.
ΤΡΙΓΩΝΗ ΦΩΤΕΙΝΗ
ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ S.I.
