Πληθώρα ερωτημάτων απασχολούν τους ερευνητές στον κλάδο της ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας σχετικά με τους μηχανισμούς προστασίας και ανθεκτικότητας των ατόμων (παιδιών – εφήβων). Ερωτήματα όσον αφορά την μεθοδολογία κατασκευής αποτελεσματικών παρεμβατικών προγραμμάτων, το πλαίσιο ένταξης τους αλλά και όσον αφορά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων τους.
Επιχειρώντας να προσεγγίσουμε με μια γρήγορα αναφορά τον ορισμό της έννοιας προστασία και ανθεκτικότητα ατόμου, μπορούμε να τον ορίσουμε ως τα παρεμβατικά προγράμματα προστατευτικών επιρροών τα οποία έχουν ως σκοπό την πρόληψη , θωράκιση και αντιμετώπιση ψυχοπαθολογικών στοιχείων και δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα παιδιά από πρώιμη ηλικία , δυσκολεύοντας και αλλοιώνοντας την εξελικτική τους πορεία σε κάθε τομέα της ζωής τους.
Οι παράγοντες ,οι οποίοι οφείλονται για την δημιουργία των δυσκολιών αυτών , είναι είτε ατομικά χαρακτηριστικά ( χαμηλή αυτοσυγκράτηση , ιδιοσυγκρασία ,χαμηλό νοητικό) είτε περιβαλλοντικοί ( πλαίσιο ανάπτυξης , οικογένεια , περίγυρος) είτε κοινωνικοί ( αστική φτώχεια , ψυχοπαθολογία γονέων λόγω φτώχειας ).
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, έχουν σχηματιστεί και τα κατάλληλα πλαίσια μέσα στα οποία επιτυγχάνεται η διαμόρφωση αποτελεσματικών παρεμβάσεων για την ανθεκτικότητα και κατ’ επέκταση την αντιμετώπιση και εξισορρόπηση των δυσκολιών.
Πλαίσια τα οποία σχηματίζονται με βάση τους κοινωνικούς – οικονομικούς και πολιτισμικούς όρους του χώρου ανάπτυξης των φαινομένων , τις υλικοτεχνικές απαιτήσεις αλλά και με βάση την δυνατότητα στήριξης του προγράμματος από τους εν δυνάμει εμπλεκόμενους φορείς.
Ως πρώτο πλαίσιο παρέμβασης μπορούμε να αριθμήσουμε την οικογένεια. Ιδιαίτερης σημασίας χρήζει η σχέση γονέα – παιδί. Είναι η σχέση μέσα από την οποία ένα παιδί γαλουχείται, εφοδιάζεται και θωρακίζεται για το παρών και το μέλλον. Η σχέση αυτή στέκεται αρωγός στην βελτίωση και ενδυνάμωση των ατομικών χαρακτηριστικών των παιδιών και στην προσαρμογή τους στα υπόλοιπα πλαίσια.
Δεύτερο στην σειρά πλαίσιο, μέσα στο οποίο μπορεί να πραγματοποιηθεί παρέμβαση για προστασία και ανθεκτικότητα του ατόμου, είναι το σχολείο. Ως φορέας κοινωνικοποίησης, το σχολείο αποτελεί σημαντικό περιβάλλον για την πρόληψη και θεραπεία των μαθητών με στοιχεία μη ομαλής προσαρμογής.
Ως τρίτο και τελευταίο πλαίσιο παρέμβασης μπορούμε να ορίσουμε την κοινότητα. Παρεμβάσεις σε επίπεδο γειτονιάς και κοινότητας αποκτούν όλο και μεγαλύτερη αξία καθώς οι επιπτώσεις της αστικής φτώχειας αποδεικνύονται όλο και πιο καταλυτικές για την προσαρμογή του νέου ατόμου.
Επιπροσθέτως, πολλές έρευνες παρουσιάζουν στοιχεία με βάση τα οποία η έκθεση παιδιών σε συνθήκες βίας μέσα στις κοινότητες τις οποίες μεγαλώνουν, αυξάνουν τα ποσοστά παραβατικών συμπεριφορών. Στοιχεία τα οποία αναδεικνύουν την σημασία υγιούς κοινότητας καθώς και την ανάγκη πρόληψης της ανθεκτικότητας και της προστασίας των παιδιών τόσο σε επίπεδο οικογένειας και σχολείου ,όσο και σε επίπεδο κοινότητας.
Βουρτσης Χρήστος
Ειδικός παιδαγωγός
