Και πως θα βάλω όρια;
Η θέσπιση ορίων είναι μια διαδικασία που διαρκεί σε όλη μας τη ζωή, έτσι μαθαίνουμε τι είναι σωστό και τι είναι λάθος τι μας ταιριάζει και τις μας απωθεί, τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται, τι μας κάνει αποδεκτούς και τι μας απομακρύνει από τους άλλους (αλλά και από τον εαυτό μας). Τα όρια παρέχουν ασφάλεια.
Όταν μιλάμε για ξεσπάσματα, χειριστικές συμπεριφορές και tantrums, αυτό που χρειάζεται στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο η θέσπιση των ορίων αλλά η αποδοχή, το ‘’καθρέφτισμα’’ του συναισθήματος, η ενίσχυση της ασφάλειας και η παροχή εναλλακτικών. Πιο αναλυτικά, αυτό που μπορείτε να έχετε υπόψιν σας είναι ότι τα παιδιά καθ’ όλη την αναπτυξιακή τους περίοδο μία από τις βασικές λειτουργίες που μαθαίνουν είναι η αυτορρύθμιση του συναισθήματος. Αυτό σημαίνει ότι ένα παιδί μπορεί να αντιληφθεί τι νιώθει, γιατί το νιώθει, τι το προκάλεσε αυτό το συναίσθημα και πώς μπορεί να οργανώσει τη συμπεριφορά του γύρω από αυτό, ώστε να μην προκληθεί κάποια δυσλειτουργία. Πρόκειται για μια αρκετά σύνθετη διαδικασία, που ακόμα και οι ενήλικες δεν την κατακτούν πλήρως πολλές φορές. Γι’ αυτό τον λόγο είναι αναγκαίο, οι γονείς να παρέχουν στα παιδιά τους τις κατάλληλες πληροφορίες και τις αντίστοιχες συνθήκες ασφάλειας για να εξασκήσουν την αυτορρύθμιση.
Μερικοί τρόποι που μπορεί αυτό να επιτευχθεί είναι οι εξής:
• Mirroring: το γνωστό ‘’καθρέφτισμα’’, όπου ο γονιός καθρεφτίζει το παιδί του λεκτικά ή μη πως εκείνο νιώθει. Π.χ. ‘’παρατηρώ ότι είσαι πολύ θυμωμένος ή στεναχωρημένος. Πώς θα μπορούσα να σε βοηθήσω;’’
• Αποδοχή του συναισθήματος: ‘’Καταλαβαίνω πόσο θυμωμένος είσαι και φαντάζομαι ότι σου είναι δύσκολο αυτό το συναίσθημα. Ήθελα μόνο να σου πω ότι είναι εντάξει να θυμώνεις και θα ήθελα να βρούμε μαζί κι άλλους τρόπους για να είσαι λιγότερο αναστατωμένος’’.
• Ενίσχυση της ασφάλειας: ‘’Είμαι εδώ για να σε ακούσω και να συζητήσουμε τι σε απασχολεί’’, παρέχοντάς του ταυτόχρονα χώρο και χρόνο να εκφραστεί, όπου αυτό είναι εφικτό.
Τέλος, να θυμάστε ότι τα ασφαλή όρια μπαίνουνε όταν έχει ήδη δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ασφάλειας, αποδοχής και εμπιστοσύνης, όπου τα παιδιά νιώθουν άνετα να τα τηρήσουν.
Το κατάλληλο πλαίσιο οριοθέτησης
Αν η οριοθέτηση γίνει με θυμό ή με γκρίνια, δεν θα ακουστείτε. Τα όρια δεν προορίζονται για να τιμωρήσουν, αλλά για να υπερασπιστούν την ευημερία και την προστασία σας. Είναι πιο αποτελεσματικά όταν είστε διεκδικητικοί, ήρεμοι, σταθεροί και ευγενικοί. Αν αυτό δεν λειτουργήσει, ίσως χρειαστεί να μιλήσετε για τις συνέπειες που θα υπάρξουν ώστε να ενισχύσετε τη συμμόρφωση των άλλων. Είναι όμως σημαντικό να μην απειλήσετε ποτέ με μία συνέπεια, την οποία δεν είστε πλήρως προετοιμασμένοι να υποστηρίξετε.
Τι είναι τελικά τα όρια;
Tα παιδιά έχουν ανάγκη από όρια. Το όριο είναι αγάπη, είναι φροντίδα. Το όριο είναι σημείο συνάντησης. Το όριο σημαίνει ταυτόχρονα ένωση και χωρισμός. Το όριο είναι εκεί που συναντιέμαι εγώ με τον άλλο, αλλά κι εκεί που χωρίζομαι από αυτόν. Το όριο είναι το σημείο επαφής. Το όριο προστατεύει. Το να θέτει κανείς όρια σημαίνει προσοχή και σεβασμό στην ανθρώπινη προσωπικότητα.
Οι περισσότεροι γονείς συμφωνούν ότι τα όρια είναι σημαντικά, αλλά δυσκολεύονται πραγματικά στο να τα θέσουν και να τα τηρήσουν γιατί:
• -Φοβούνται μη «χάσουν» την αγάπη του παιδιού τους.
• -Ανησυχούν μην περιορίσουν την ελευθερία έκφρασης και το πνεύμα του.
• -Δεν θέλουν να εφαρμόσουν τους κανόνες πειθαρχίας που δέχτηκαν οι ίδιοι ως
παιδιά από τους γονείς τους.
• -Απουσιάζουν πολλές ώρες από το σπίτι και τις ελάχιστες ώρες που περνούν μαζί
τους δεν θέλουν να βάζουν κανόνες πειθαρχίας.
• Δεν ξέρουν πώς να τα θέσουν / είναι κουρασμένοι / δεν πιστεύουν στα όρια
• Δεν αντέχουν να βλέπουν τα παιδιά να παλεύουν για κάτι
• Το άγχος τους είναι μεγάλο και η εμπιστοσύνη τους στη διαδικασία και στα παιδιά
χαμηλή…
• Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να χάνουν τη σταθερότητά τους στο μεγάλωμα του
παιδιού: παίρνουν προσωπικά επιτυχίες και αποτυχίες, καταρρέουν όταν το παιδί
δεν καταφέρνει κάτι, υπολειτουργούν σε πολλούς άλλους ρόλους της ζωής τους,
ανακρίνουν διαρκώς το παιδί, κάνουν για το παιδί πράγματα που μπορεί να κάνει το
ίδιο, μιλούν στο παιδί σαν να είναι κολλητός, είναι ασυνεπείς ως πρότυπα ορίων
Η θέσπιση ορίων ξεκινά από πολύ νωρίς. Από τη στιγμή που ένα παιδί γεννιέται, εμείς ως γονείς του αναλαμβάνουμε την απόλυτη ευθύνη για την ασφάλεια, την υγεία και τη σωστή ανάπτυξή του. Στην αρχή ο κόσμος του παιδιού είναι αυτός που εμείς δημιουργούμε γι’ αυτό.
Από τη στιγμή που η κινητικότητα και η εξερευνητική διάθεση του παιδιού διευρύνονται, η ανάγκη για τις πρώτες οριοθετήσεις γίνεται ορατή. Από τον 2ο μέχρι και τον 5ο περίπου χρόνο, τίθενται οι βάσεις των ορίων και της διάκρισης του επιτρεπτού και του μη επιτρεπτού στην πλειοψηφία των παιδιών.
Τι χρειάζεται να θυμάστε
Τα επιτυχημένα όρια είναι σταθερά και ευέλικτα, τίθεται με σεβασμό και αυτοπεποίθηση, δε συνδέονται με την τιμωρία, την αποθάρρυνση, την απαγόρευση, τον ηθικό περιορισμό και τη διαρκή άρνηση.
Ας είμαστε αποφασισμένοι να βάλουμε όρια – και πεπεισμένοι για τη χρησιμότητά τους.
Οι ενοχές δεν είναι βοηθητικές και ίσως καταδεικνύουν ότι χρειάζεται προσωπική ενδοσκόπηση.
Το παιδί θα ασκήσει πίεση και θα δοκιμάσει τα όριά μας για να μάθει τον εαυτό του. Ας μην περιμένουμε άμεσα την απόλυτη τήρηση των κανόνων, αλλά ας αναζητούμε τους λόγους που εκδηλώνεται μια συμπεριφορά.
Θέτουμε όρια ανάλογα με την ηλικία και την προσωπικότητα του παιδιού – και τη δική μας.
Είμαστε αποφασιστικοί και σίγουροι (τρόπος ομιλίας, τόνος της φωνής, στάση του σώματος).
αλλά ταυτόχρονα ήρεμοι και τρυφεροί – Η κριτική επικεντρώνεται στην πράξη και όχι στο παιδί ως άτομο. Δίνουμε εναλλακτικές ώστε να εκτονώσει την ενέργεια του π.χ. παίζει μπάλα στο σπίτι, προτείνετέ του να παίξει στην αυλή.
Προσφέρουμε στο παιδί πρότυπα συμπεριφοράς για μίμηση.
Θυμόμαστε να ενισχύουμε θετικά το παιδί μας!
Σημαντική υπενθύμιση: Κάποτε υπήρξατε κι εσείς παιδί..
Ζουριδάκη Βασιλική
Ψυχολόγος- Εκπ. Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
