Στη ζωή ερχόμαστε αντιμέτωποι με καταστάσεις που μας στενοχωρούν, μας πληγώνουν και μας τρομάζουν. Κάποιες από αυτές μας επηρεάζουν πολύ, ενώ άλλες όχι. Κάποιες θα τις θυμόμαστε για πολύ καιρό, ενώ άλλες όχι. Το τραύμα αναφέρεται ακριβώς σε αυτές τις καταστάσεις που είναι υπερβολικά έντονες για εμάς όταν τις βιώνουμε και το αποτύπωμα τους στη μνήμη τόσο ισχυρό, ώστε η θύμηση τους να μας επηρεάζει πολύ καιρό μετά τη βίωση τους.
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες και η αποσύνδεση είναι συνέπειες της έκθεσης σε τραυματικά γεγονότα και θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται με τη βοήθεια ειδικού, καθώς μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα της καθημερινότητάς μας, καθώς και το επίπεδο λειτουργικότητας.
Όταν αναφερόμαστε σε παιδιά, εμπειρίες που μπορεί να αποδειχθούν τραυματικές είναι η απώλεια ή κάποια ασθένεια, μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του, η κακοποίηση, σωματική ή συναισθηματική παραμέληση, διάφορα προβλήματα στην οικογένεια, ο εκφοβισμός από συνομηλίκους κ.ά. Τα παιδιά που έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες συνήθως είναι πιο μελαγχολικά, αναπτύσσουν φοβίες και εμφανίζουν επίπεδο συναίσθημα, το οποίο τα προστατεύει από την ένταση της συναισθηματικής απόκρισης. Ο θυμός, η ευερεθιστότητα, το άγχος, η ενοχική συμπεριφορά και οι εναλλαγές στη διάθεση είναι κάποιες ακόμα συνέπειες και εκδηλώσεις της βίωσης τραυματικών εμπειριών.
Η ενσυναίσθηση είναι πολύ σημαντική όταν θέλουμε να πλησιάσουμε ένα παιδί που έχει τραυματιστεί ψυχικά. Είναι σημαντικό να του δώσουμε το χώρο και το χρόνο που χρειάζεται διαβεβαιώνοντάς το ότι θα ακούσουμε ό,τι το απασχολεί χωρίς να το κρίνουμε. Φυσικά μια σχέση ασφάλειας και εμπιστοσύνης είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μοιραστεί το παιδί την εμπειρία του. Η συνδρομή ειδικού είναι σημαντική όταν οι εκδηλώσεις που αναφέρθηκαν επιμένουν για καιρό και επηρεάζουν την καθημερινότητά του παιδιού. Η ενημέρωση σχετικά με το τραύμα που μας απασχολεί και η γνωριμία με το πλαίσιο είναι επίσης πολύ σημαντική.
Αντίθετα, η κριτική στην ένταση ή στο είδος της αντίδρασης δε θα καλλιεργήσει κλίμα ασφάλειας και δε θα ενθαρρύνει την επικοινωνία. Η απόδοση ευθυνών και η αποσιώπηση υπό το φόβο του στίγματος θα επηρεάσει αρνητικά τη διαχείριση της ψυχικής κατάστασης του παιδιού και θα οδηγήσει σε ενοχικές συμπεριφορές και απόσυρση.
Κλείνοντας, αυτό που πρέπει να παραδεχτούμε είναι ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε την έκθεση ενός παιδιού σε μια τραυματική εμπειρία ή τον βαθμό στον οποίο θα το επηρεάσει, καθώς και ποια θα είναι η διάρκεια της θύμησης. Ωστόσο, μπορούμε να είμαστε δίπλα του όταν συμβεί και να συμβάλλουμε στην αποτελεσματική διαχείριση. Τα τραύματα της παιδικής ηλικίας μας επηρεάζουν και σαν ενήλικες, οπότε καλό είναι η διαχείριση να γίνεται όσο το δυνατόν πιο νωρίς.
Γρίβα Ιωάννα,
Ψυχολόγος ΜSc
