Διανύοντας την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, η σύγχρονη κοινωνία έρχεται ολοένα και
περισσότερο αντιμέτωπη με τη νέα πραγματικότητα της οθόνης, η οποία έχει γίνει πλέον
αναπόσπαστο κομμάτι στην καθημερινότητα όλων μας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Το
γεγονός αυτό οδήγησε σταδιακά στην αναπόφευκτη “εισβολή” των οθονών και στην
οικογενειακή καθημερινότητα, με τα στατιστικά δεδομένα να κάνουν λόγο για ένα μέσο όρο
έκθεσης 3 έως 8 ωρών καθημερινά σε παιδιά ηλικίας 4-14 ετών.
Πόσο υγιές όμως είναι στ’ αλήθεια αυτό;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ) και την Αμερικανική Ακαδημία
Παιδιατρικής (A.A.P), οι συνιστώμενες ώρες έκθεσης σε οθόνες για τα παιδιά ανά ηλικιακή
ομάδα προσδιορίζονται ως εξής:
• 0 έως 2 ετών: μηδενική έκθεση σε οθόνη, με εξαίρεση επιβλεπόμενες από
γονείς/κηδεμόνες βιντεοκλήσεις με συγγενικά πρόσωπα.
• 2 έως 5 ετών: λιγότερο από 1 ώρα ημερησίως κατά τις καθημερινές και λιγότερο από 3
ώρες ημερησίως κατά τα σαββατοκύριακα.
• 5 έως 17 ετών: λιγότερο από 2 ώρες ημερησίως κατά τις καθημερινές (εξαιρούνται ώρες
έκθεσης σε οθόνη, σχετιζόμενες με διάβασμα και σχολικές εργασίες).
Οι συστάσεις αυτές δεν είναι τυχαίες ή αχρείαστα αυστηρές. Σύμφωνα με έρευνες υπάρχει
άμεση συσχέτιση μεταξύ της αυξημένης έκθεσης των παιδιών σε οθόνες και διαφόρων
γνωστικών, γλωσσικών, επικοινωνιακών, αισθητηριακών και συμπεριφορικών διαταραχών, οι
οποίες δύναται να εμφανιστούν είτε άμεσα είτε μετά από χρόνια, όταν το παιδί θα ενταχθεί σε
ένα πιο σύνθετο εκπαιδευτικό/ κοινωνικό πλαίσιο (πχ σε μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού).
Σε γνωστικό επίπεδο, η εκτεταμένη έκθεση των παιδιών σε οθόνες έχει συνδεθεί με ελλείμματα
σε τομείς όπως:
• εκτελεστικές λειτουργίες,
• αισθησιοκινητική ανάπτυξη,
• σχολικές επιδόσεις,
• εργαζόμενη (βραχυπρόθεσμη) μνήμη,
• παρορμητικότητα,
• εναλλαγή δραστηριοτήτων,
• ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής.
Όσον αφορά την γλωσσική ανάπτυξη, υπάρχουν βάσιμες ανησυχίες για την ποιοτική και
ποσοτική έκπτωση στην πρόσωπο-με-πρόσωπο αλληλεπίδραση μεταξύ γονέων και παιδιών (η
οποία αποτελεί απαραίτητη βάση για την ανάπτυξη πολλαπλών πτυχών του λόγου και της
ομιλίας), εξαιτίας του αυξημένου χρόνου που τόσο οι ενήλικες, όσο και τα παιδιά περνούν
μπροστά από οθόνες κατά το χρόνο συνύπαρξής τους μέσα στο σπίτι.
Τα χαρακτηριστικά του προβαλλόμενου περιεχομένου (είδος media, ρυθμός/ ταχύτητα
εναλλαγής, ποσότητα παρουσίασης προβαλλόμενων πληροφοριών, καταλληλόλητα, μέσο –
πλατφόρμα προβολής) όπως επίσης και των συνθηκών παρακολούθησης (μαζί με γονείς/
αδέλφια, σε “απομόνωση”), αποτελούν σύνθετες μεταβλητές, ο καθορισμός των οποίων
μπορεί τόσο να προάγει όσο και να εμποδίσει σε σημαντικό βαθμό τη γλωσσική ανάπτυξη. Τα
χαρακτηριστικά αυτά πρόκειται να αναλυθούν περεταίρω σε μελλοντική δημοσίευση.
Άλλες ανησυχητικές παρατηρήσεις που προκύπτουν μέσα από έρευνες, συνδέουν την
αυξημένη έκθεση των παιδιών και των εφήβων σε οθόνες με:
• προβλήματα στην συναισθηματική ανάπτυξη και την ψυχολογική ευημερία,
• προβλήματα σωματικού βάρους,
• υπερκινητικότητα,
• ακαταλληλότητα προγράμματος ύπνου και ανεπάρκεια ποιότητας ύπνου,
• συμπεριφορικά προβλήματα,
• μειωμένο χρόνος ποιοτικής μάθησης,
• καθυστέρηση στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων,
• οικογενειακή δυσλειτουργία.
Όλα τα παραπάνω δεν αποσκοπούν στο να εκφοβήσουν, αλλά να ενημερώσουν και να
βοηθήσουν στην κατανόηση της δύναμης που έχει η οποιαδήποτε οθόνη ως μέσο
πληροφόρησης και ψυχαγωγίας στη ζωή μας (η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι πολλές
φορές μπορούμε να αναλογιστούμε). Είναι απαραίτητο, λοιπόν, οι οικογένειες να αναπτύξουν
μηχανισμούς και συνήθειες που θα συμβάλλουν όχι στον αποκλεισμό, αλλά στη χρήση των
οθονών με σύνεση και υπευθυνότητα.
Παρακάτω απαριθμούνται μερικές προτάσεις και πρακτικές που συντελούν στη μείωση της
εκτεταμένης έκθεσης των μελών της οικογένειας σε οθόνες, προκειμένου να προάγεται σε
καθημερινή βάση η περισσότερη και ποιοτικότερη διαπροσωπική επικοινωνία:
✓ Περιορίζουμε την προσωπική μας έκθεση στην οθόνη, καθώς παρατηρείται σημαντική
σύνδεση μεταξύ του χρόνου χρήσης οθονών των γονέων και τον αντίστοιχο των παιδιών.
✓ Συμμετέχουμε ενεργά στο χρόνο έκθεσης του παιδιού στην οθόνη, παρακολουθώντας/
παίζοντας μαζί του και κάνοντας συζήτηση για το εκάστοτε περιεχόμενο.
✓ Προωθούμε το ελεύθερο παιχνίδι έξω από την οθόνη.
✓ Βοηθάμε το παιδί να ανακαλύψει τον κόσμο μέσα από βιβλία, εξωσχολικές
δραστηριότητες και οικογενειακές εξορμήσεις εκτός σπιτιού και οθόνης, μέσα από τις
οποίες αποκτά νέες βιωματικές εμπειρίες και εξασκεί νέες δεξιότητες.
✓ Δημιουργούμε σημεία του σπιτιού (πχ παιδικό δωμάτιο) καθώς και συγκεκριμένα
διαστήματα της ημέρας (πχ ώρα φαγητού ή κάποιο συγκεκριμένο βράδυ μέσα στην
εβδομάδα) στα οποία δεν υπάρχει πρόσβαση σε οθόνες και ηλεκτρονικά για κανέναν.
✓ Κρατάμε τις οθόνες έξω από το παιδικό δωμάτιο και αναλογιζόμαστε να υιοθετήσουμε τον
κανόνα οι συσκευές που χειρίζονται τα παιδιά να φορτίζονται αποκλειστικά έξω από το
δωμάτιό τους, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Περιορίζουμε την τηλεόραση στο παρασκήνιο (πχ η τηλεόραση να παραμένει ανοιχτή κατά
τη του παιχνιδιού/ του φαγητού ακόμη κι αν κανείς δεν παρακολουθεί ενεργά).
✓ Αποθαρρύνουμε τη χρήση των πολυμέσων για ψυχαγωγικούς λόγους (πχ τηλεόραση/
βίντεο να παίζουν στο παρασκήνιο) κατά τη διάρκεια του διαβάσματος.
✓ Εγκαθιδρύουμε και τηρούμε ημερήσιο πρόγραμμα περιορισμού χρήσης οθονών κατά τη
διάρκεια της ημέρας (πχ το βράδυ όχι οθόνες για μία ώρα πριν την ώρα για ύπνο).
✓ Χρησιμοποιούμε εφαρμογές γονικού ελέγχου που επιτρέπουν τον έλεγχο και τον
περιορισμό του χρόνου χρήσης κάθε εφαρμογής. Δημιουργούμε ένα οικογενειακό πλάνο
περιορισμού χρήσης συσκευών/ εφαρμογών μέσω κάποιας εξατομικευμένης διαδραστικής
εφαρμογής.
Παμπουλάκη Ελένη
Λογοθεραπεύτρια
ΠΗΓΕΣ:
Allie Johnson. (2022, September 3). Screen Time Recommendations by Age. All About Vision.
https://www.allaboutvision.com/conditions/refractive-errors/screen-time-by-age/
Anagha Joshi & Trina Hinkley. (2021, August). Too much time on screens? Screen time effects and
guidelines for children and young people. https://aifs.gov.au/resources/short-articles/too-much-timescreens
Luke Legner. (2024, July 6). Kids’ screen time: How much is too much? OSF HealthCare.
https://www.osfhealthcare.org/blog/kids-screen-time-how-much-is-too-much/
Mayo Clinic Staff. (2024, June 19). Tips for setting screen time limits as a parent. Mayo Clinic.
https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/childrens-health/in-depth/screen-time/art-20047952
Muppalla, S. K., Vuppalapati, S., Reddy Pulliahgaru, A., & Sreenivasulu, H. (2023). Effects of
Excessive Screen Time on Child Development: An Updated Review and Strategies for Management.
Cureus. https://doi.org/10.7759/cureus.40608
Stephania Pappas. (2022, June 30). What do we really know about kids and screens? [American
Psychological Association]. Https://Www.Apa.Org. https://www.apa.org/monitor/2020/04/cover-kidsscreens
