Μια πρώτη επαφή με το Σύνδρομο Down
Με τον όρο νοητική στέρηση, όπως αναφέρει ο επίσημος νέος ορισμός από την Αμερικάνικη εταιρεία, εννοούμε “τις δυσκολίες στην προσαρμοστική συμπεριφορά και νοητική λειτουργικότητα που εκδηλώνονται στις κοινωνικές και πρακτικές δεξιότητες των παιδιών”. Το σύνδρομο Down αποτελεί μια διακριτή μορφή νοητικής στέρησης, όπως υποστήριξε ο γιατρός John Langdom Down(1866).
Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου Down διαχωρίζονται σε φυσικά και ψυχολογικά. Τα πιο γνωστά φυσικά χαρακτηριστικά ενός παιδιού με σύνδρομο Down είναι μικρή κοντόχοντρη κορμοστασιά, ασυνήθιστα στρογγυλή κεφαλή, διευρυμένη γλώσσα, μικρή μύτη, πιθηκοειδείς γραμμές, χοντρά και κοντά χέρια και δάχτυλα, οπτικές ανεπάρκειες και εξασθενημένοι μύες.
Τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά που αναφέρονται είναι η επιβράδυνση της γενικότερης ωρίμανσης. Μεγάλο πρόβλημα για τα άτομα με σύνδρομο Down αποτελεί η γλωσσική τους έκφραση, σε σχέση με την γλωσσική κατανόηση.
Γενικότερα η γλωσσική ωρίμανση των ατόμων αυτών πραγματοποιείται δύσκολα. Υπάρχει έλλειψη στην λεκτική βραχύχρονη μνήμη τους, στην πρόσληψη και κατανόηση οποιουδήποτε ακούσματος.
Παράλληλα, μικρό ποσοστό των παιδιών αυτών καταφέρνει να διαβάσει και να έχει καλές ακαδημαϊκές επιδόσεις. Τέλος, επιβράδυνση ωρίμανσης παρουσιάζεται στις λεπτές και αδρές κινήσεις των ατόμων που έχουν άμεση επίπτωση στις γνωστικές τους ικανότητες.
Παλαιότερα κυριαρχούσε η άποψη ότι τα παιδιά με σύνδρομο Down θα πρέπει να εκπαιδεύονται σε ειδικές τάξεις, απομονωμένα από τις γενικές τάξεις και τα τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αυτή η κατάσταση τείνει να αλλάξει, εφόσον έχει έρθει στο προσκήνιο η συμπεριληπτική ή ολική εκπαίδευση που επισημαίνει την ένταξη των παιδιών με σύνδρομο Down σε γενικές τάξεις ή σε τμήματα ένταξης με παράλληλη στήριξη.
Προκειμένου τα παιδιά αυτά να ενταχθούν στη γενική τάξη ομαλά και με ένα καλό αποτέλεσμα, θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να δημιουργήσει ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού και λαμβάνοντας υπόψιν τις ιδιαιτερότητες του.
Επίσης, ο εκπαιδευτικός είναι εκείνος που θα πρέπει να δημιουργήσει ένα θετικό κλίμα ανάμεσα στα παιδιά. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρχει μια συνεχή ανατροφοδότηση και αξιολόγηση των παιδιών με σύνδρομο Down, έτσι ώστε ο εκπαιδευτικός να διακρίνει τις ελλείψεις του κάθε παιδιού.
Η λεκτική διαμεσολάβηση στη μάθηση αποτελεί απαραίτητο στοιχείο στη μάθηση αυτών των παιδιών, καθώς και η παροχή κινήτρων και η συνεχής επανάληψη στις δεξιότητες.
Δράσεις για παιδιά με σύνδρομο down
Εάν μεγαλώνετε ένα παιδί που έχει διαγνωστεί με σύνδρομο Down, ενθαρρύνετε την ανάπτυξη και τις επικοινωνιακές του ικανότητες με δράσεις που προτείνουν διάφοροι ειδικοί.
Επιλέγουμε πάντα δραστηριότητες που θα βοηθήσουν το παιδί να εκφραστεί , δράσεις που ταιριάζουν τόσο στο ψυχο-συνασθηματικο του κόσμο, όσο και στο επίπεδο δεξιοτήτων του και όλα αυτά σύμφωνα με την ηλικία του.
Προσπαθούμε σε οποιαδήποτε ενέργεια και δράση μας , με τα παιδάκια με συνδρόμου down και όχι μόνο, να δείχνουμε διάθεση και ενθουσιασμό για ό,τι κάνουμε. Δεν ξεχνάμε ποτέ να ανταμείβουμε τα παιδία για την προσπάθεια τους και να τα επαινούμε.
Θα αναφερθούμε σε τρεις δράσεις με βάση, όπως προ είπα, την ηλικιακή ομάδα του κάθε παιδιού.
Για τις ηλικίες 0-2 ετών, όπου έχουμε την πρώτη επικοινωνία του παιδιού, μια δράση στην οποία αξίζει να αναφερθούμε έχει να κάνει με την κατανόηση και απομνημόνευση πληροφοριών και μπορούμε να την ονομάσουμε ως «πείτε το». Παρότι η οπτική μάθηση για τα παιδιά είναι σχετικά εύκολη, εκεί που δυσκολεύονται είναι στις δεξιότητες μνήμης.
Βοηθάμε το παιδί να μάθει ονόματα αντικειμένων , οικείων, με την ταυτόχρονη χρήση χειρονομιών και λέξεων μαζί.
Για παράδειγμα βάλτε το χέρι σας στο αυτί σας όταν χτυπά το τηλέφωνο και πείτε “τηλέφωνο” ή προσποιηθείτε ότι πίνετε από ένα μπουκάλι ή φλιτζάνι λέγοντας “πίνω”.
Ερευνώντας τις ηλικίες 2-3 ετών, μια δράση η οποία βοηθάει ιδιαίτερα τα παιδιά σ αυτές τις ηλικίες, σχετικά με το λεξιλόγιο τους είναι η «πες μου και άλλα».
Τα παιδιά με σύνδρομο Down χρειάζονται περισσότερο χρόνο πριν σχηματίσουν φράσεις πολλαπλών λέξεων. Η έρευνα δείχνει ότι έχουν γενικά ένα λεξιλόγιο 100 λέξεων, πριν αρχίσουν τους συνδυασμούς.
Δώστε έναυσμα στο παιδί σας να περάσει από το στάδιο μιας λέξης, σε δύο λέξεις χρησιμοποιώντας μια τεχνική μίμησης με επέκταση.
Αρχικά, επαναλάβετε μια λέξη που είπε το παιδί σας και στη συνέχεια την μεγαλώνετε κατά μία λέξη. Για παράδειγμα, εάν το παιδί σας λέει «μήλο» ενώ πεινάει, συνεχίστε λέγοντας «μήλο, μήλο πάρε». Εάν λέει «σκύλος», θα μπορούσατε να πείτε «σκύλος, καφέ σκύλος». Η επανάληψη είναι απαραίτητη, οπότε μην απογοητεύεστε αν πρέπει να το κάνετε πολλές φορές.
Τέλος, θα κλείσουμε αυτή την μελέτη σχετικά με τα παιδάκια με σύνδρομο down με τις ηλικίες 3-5 ετών. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ιδιαίτερη προσοχή, τόσο οι γονείς όσο και οι θεραπευτές, οφείλουν να δώσουν στην επέκταση του λεξιλογίου, στους ήχους και τα γράμματα.
Πιο συγκεκριμένα η δράση η οποία θα περιγράψουμε είναι η « Μπράβο, μια νέα λέξη». Ενισχύστε την δυνατότητα οπτικής μνήμης του παιδιού σας χρησιμοποιώντας τον έπαινο για να αυξήσετε την αυτοεκτίμηση και την εκφραστική γλώσσα. Σας προτείνουμε να κολλήσετε ένα φύλλο χαρτιού σε εμφανές σημείο. Κάθε φορά που το παιδί σας λέει μια νέα λέξη ή μια λέξη που δεν έχετε ακούσει εδώ και πολύ καιρό, σταματήστε αυτό που κάνετε και επικροτήστε το λέγοντας “Μπράβο, αυτή είναι μια νέα λέξη!» και γράψτε τη στο φύλλο. Γράψτε την επίσης σε ένα μικρότερο φύλλο σαν κάρτα. Στη συνέχεια, δείξτε την στο παιδί σας και πείτε τη λέξη ταυτόχρονα. Αργότερα, όταν διαβάζετε στο παιδί σας, δείξτε του ξανά την κάρτα και επαναλάβετε τη λέξη. Με τον καιρό, το παιδί σας θα προσπαθήσει να πει νέες λέξεις για να τις προσθέσει στη λίστα.
Βούρτης Χρήστος
Ειδικός Παιδαγωγός
