Στην προσπάθειά μας να προσεγγίσουμε τον ορισμό της έννοιας του εκφοβισμού, μπορούμε να αναφερθούμε στην συμπεριφορά με επιθετική απόχρωση ,η οποία ασκείτε από ένα ή περισσότερα άτομα κατ’ επανάληψη και έχουν ως αποδέκτη – στόχο άτομο με ιδιαιτερότητες ή αδύναμο σε σχέση με αυτούς.
Διευκρινίζοντας τον όρο ιδιαιτερότητες, αναφερόμαστε σε άτομα είτε με κάποια σωματική ή νοητική αναπηρία είτε άτομα προερχόμενα από κοινωνικό- πολιτισμικό πλαίσιο τα οποία αποτελούν μειονότητες. Από την άλλη, όσον αφορά τον όρο αδύναμα, αναδεικνύουμε την αδυναμία και ανικανότητα προστασίας της σωματικής ακεραιότητας του.
Ο εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο πολύ-πρόσωπο καθώς μπορεί να κάνει την εμφάνιση του κάθε φορά με διαφορετική μορφή. Αναλόγως με το πεδίο δράσης του μπορεί να διαχωριστεί σε λεκτικός, σωματικός, συναισθηματικός, ηλεκτρονικός και σεξουαλικός εκφοβισμός.
Στην παρούσα μελέτη θα ασχοληθούμε με μια έκφανση του εκφοβισμού, η οποία γίνεται, ιδιαίτερα, αισθητή τα τελευταία χρόνια και έχει να κάνει με τον εκφοβισμό στον κυβερνοχώρο ή αλλιώς ηλεκτρονικό εκφοβισμό.
Η μορφή του εκφοβισμού, η οποία αναπνέει και εξελίσσεται μέσα στο σχολικό περιβάλλον, τείνει να παίρνει τα τελευταία χρόνια τρομακτικά ανοδική τάση.
Η αδυναμία και αδιαφορία προς το φαινόμενο αυτό, οδηγούν στην αύξηση των θυμάτων ενδοσχολικού εκφοβισμού καθώς το φαινόμενο αυτό όχι απλά δεν αντιμετωπίζεται αλλά διατηρείται και αναπτύσσεται διαρκώς.
Αυτή η εξέλιξη έχει ως αποτέλεσμα, να αποτελεί πλέον τον υπ’ αριθμών ένα κίνδυνο για την διατάραξη και κλονισμό του σχολικού περιβάλλοντος.
Επιθυμώντας να ορίσουμε τον σχολικό εκφοβισμού, μπορούμε να τον παρουσιάσουμε ως μια συνθήκη η οποία διαδραματίζεται συνεχώς με αρνητικό πρόσημο για το θύμα καθώς έχει ως σκοπό την καταβαράθρωση του, την υπονόμευση του και τον αποκλεισμό του τόσο σε σχολικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Μια κατάσταση πολυπρόσωπη καθώς μπορεί να διαπραχθεί και να παρουσιαστεί με πολλούς τρόπους, όπως λεκτικά και σωματικά αλλά και με τον πλέον διαδεδομένο τρόπο, ηλεκτρονικά.
Μια από τις μορφές που μελετάμε στην παρούσα περίπτωση είναι ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός.
Παρότι το φαινόμενο αυτό μπορεί να διαπραχθεί και να εξελιχθεί, κατά κύριο λόγο, εκτός σχολικού περιβάλλοντος, οι συνέπειες του έχουν άμεση ανταπόκριση στην σχολική ζωή του εκάστοτε μαθητή.
Τόσο η ηλικία όσο και το φύλο του μαθητή που έχει τον ρόλο του θύτη ή του θύματος ποικίλει και διαφοροποιείται ανά περίπτωση.
Επιπτώσεις εκφοβισμού
Μελετώντας τις συνέπειες του εκφοβισμού και συγκεκριμένα της ηλεκτρονικής μορφής του, ερχόμαστε αντιμέτωποι με σωρεία επιπτώσεων στον άτομο – θύμα. Επιπτώσεις με αρνητικό, βέβαια, πρόσημο έτοιμες να καταδυναστεύσουν το θύμα της εκάστοτε περίστασης.
Μέσα, λοιπόν, σε μια σύντομη παρουσίαση των αρνητικών επιπτώσεων του σχολικού εκφοβισμού και κατ’ επέκταση του ηλεκτρονικού, μπορούμε να ξεκινήσουμε την αρίθμηση μας με την διατάραξη της ψυχό-συναισθηματικής ισορροπίας του θύματος.
Ένα παιδί ή έφηβος το οποίο αντιμετωπίζει κάποιο θέμα είτε μαθησιακό είτε κοινωνικό είτε κινησιολογικό και έρχεται αντιμέτωπος με μια εκ νέου αρνητική πρόκληση, όπως ο εκφοβισμός, οποιασδήποτε μορφής, μπορεί να του αλλοιώσει σε μεγάλο βαθμό την ψυχική του υγεία.
Την σκυτάλη από την εξωστρέφεια και την ψυχική γαλήνη παίρνει η εσωστρέφεια, η έλλειψη αυτοπεποίθησης και η απομόνωση. Χαρακτηριστικά ικανά να ρίξουν ένα παιδί σε μια ατέρμονη δυστυχία κατά την παιδική ηλικία, φέρνοντας στο προσκήνιο από πολύ νωρίς καταθλιπτικά στοιχεία.
Μια ακόμη επίπτωση του ηλεκτρονικού εκφοβισμού στα άτομα νεαρής ηλικίας έρχεται ως απόρροια της παραπάνω επίπτωσης και είναι οι προβληματικές και μειωμένες διαπροσωπικές σχέσεις και η αδιαφορία προς το σχολείο.
Το θύμα κλείνεται στον εαυτό του, αδυνατεί να εμπιστευτεί το κοινωνικό περίγυρο του και οι διαπροσωπικές σχέσεις τείνουν να μειωθούν και να περιοριστούν σε άτομα του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Νιώθοντας εκτεθειμένος, δεν μπορεί να ανοιχτεί καθώς φοβάται ανάλογες συμπεριφορές. Το κοινωνικό άγχος αυξάνεται ενώ σε άμεση συνάρτηση έρχεται και η αδιαφορία σχετικά με την σχολική πορεία και επίδοση.
Παρεμβατικό πρόγραμμα
Με αφορμή τα παραπάνω στοιχεία, θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε ένα πρόγραμμα παρέμβασης το οποίο θα λαμβάνει χώρα, στα πλαίσια της σχολικής κοινότητας.
Η ιδέα της δημιουργίας ενός τέτοιου παρεμβατικού προγράμματος στα πλαίσια του εκπαιδευτικού τομέα, αποσκοπεί στην εκπλήρωση και επίτευξη κάποιων στόχων. Στόχοι οι οποίοι θα βοηθήσουν σημαντικά στην εξάλειψη του φαινομένου του ηλεκτρονικού εκφοβισμού.
Πρώτος στόχος του παρόντος προγράμματος είναι η ψυχο-συναισθηματική ανθεκτικότητα και η σωματική ακεραιότητα των παιδιών.
Το ελλιπές προστατευτικό σύστημα για την ψυχική υγεία των παιδιών αλλά και η ταυτόχρονη παρουσία πολλών παραγόντων, επικίνδυνων, για τον συναισθηματικό κόσμο τους, τα καθιστά ευάλωτα και εύκολους στόχους.
Ως ένας επόμενος στόχος του παρόντος προγράμματος, είναι η πρόληψη και η εξ’ ολοκλήρου αντιμετώπιση του φαινομένου του εκφοβισμού.
Και οι δύο παραπάνω στόχοι, έχουν ως σκοπό τον περιορισμό και την καθολική εξάλειψη του ηλεκτρονικού εκφοβισμού και πάσης φύσεως εκφοβισμού στα πλαίσια του εκπαιδευτικού συστήματος.
Στόχος του τρέχοντος παρεμβατικού προγράμματος είναι το παιδί – έφηβος να αποκτήσει τα απαραίτητα εφόδια για την ψυχο-συναισθηματική του ολοκλήρωση και θωράκιση απέναντι σε κάθε κρίση με το προσωπείο του εκφοβισμού .
Μια θωράκιση που θα βοηθήσει τόσο το παιδί που ντύνεται θύτης όσο και το άτομο που γίνεται θύμα.
Η συνδρομή της επιστήμης της ψυχολογίας είναι ικανή να δώσει σημαντική βοήθεια στην επίτευξη του στόχου μας.
Συγκεκριμένα μέσω της εφαρμογής των γενικών αρχών συμβουλευτικής, θα προσπαθούσα να βοηθήσω τον έφηβο να αποκτήσει όλα τα απαραίτητα εφόδια για μια ομαλή και φυσιολογική ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη.
Η δράση της συμβουλευτικής δύναται να χαρακτηριστεί πολυπρόσωπη καθώς μπορεί να συντελεστεί από διάφορα πρόσωπα. Στο δικό μας πρόγραμμα θα ασχοληθούμε με την σύμπραξη ψυχολόγου και εκπαιδευτικού.
Όπως χαρακτηριστικά τονίζει οι Χατζηχρήστου κ.συν. (2011), το άτομο το οποίο εφαρμόζει την συμβουλευτική οφείλει να βοηθήσει το παιδί να αισθανθεί την παρουσία ενός ατόμου ή ομάδας ατόμων οι οποίοι θα πιστεύουν στις ικανότητες του και θα νιώθει την υποστήριξη τους.
Στα πλαίσια της παρέμβασης της συμβουλευτικής, μπορεί να συνδράμει και ο εκπαιδευτικός.
Ο δάσκαλος πρέπει να έχει την κατάρτιση να ανταπεξέλθει σε περιστατικά κρίσεων κάτι το οποίο θα γίνει τόσο μέσω της συνεργασίας με κάποιον σύμβουλο ψυχικής υγείας στον εκπαιδευτικό τομέα όσο και βασιζόμενος στις προσωπικές του αρετές και επιστημονικές καταρτίσεις.
Ο εκπαιδευτικός απαρτιζόμενος από μια πληθώρα χαρακτηριστικών γνωρισμάτων, είναι ικανός να σταθεί αρωγός και συμπαραστάτης κάθε παιδιού κατά την διάρκεια της σχολικής ζωής του.
Δύναται να αποτελέσει έναν πολύ σημαντικό παράγοντα για την καταπολέμηση του εκφοβισμού στην σχολική κοινότητα και ρυθμιστικό στοιχείο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση, τυχών, κρίσεων.
Αιτιολογώντας τα όσα προαναφέραμε, ο σύγχρονος εκπαιδευτικός, ο οποίος επωμίζεται τον ρόλο του συμβούλου, οφείλει να διακατέχεται από την αρετή της άνευ όρων αποδοχής αλλά και εκτίμησης.
Οφείλει να σέβεται και αποδέχεται την προσωπικότητα και τις ιδέες του μαθητή, χωρίς απαραίτητα να υιοθετεί ή να απορρίπτει. Πρέπει να δίνει την εντύπωση στον έφηβο ότι γίνεται αποδεκτός.
Μέσω της παραπάνω διαδικασίας ο έφηβος μπορεί να αποδεχθεί πιο εύκολα ένα πρόβλημα – κρίση και με την συνδρομή και παραπομπή του ειδικού, να αντιμετωπιστεί.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός αποτελεί μια σύγχρονη και αρκετά διαδεδομένη έκφανση του εκφοβισμού. Τον συναντάμε πιο συχνά στο σχολικό περιβάλλον, ενώ οι παράγοντες που τον προκαλούν και συμμετέχουν είναι πολυπρόσωποι.
Με την σωστή λειτουργία και ανταπόκριση των παραπάνω μηχανισμών και παραγόντων μπορούμε να αναμένουμε θετικά αποτελέσματα, όσον αφορά την καταδυνάστευση του σχολικού εκφοβισμού.
