Ως πένθος ορίζουμε την κατάσταση που έπεται της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου. Η βίωση της κατάστασης αυτής συνοδεύεται από την εκδήλωση έντονων αρνητικών συναισθημάτων, όπως η θλίψη, ο θυμός και η απόγνωση.
Η άρνηση, ο θυμός, η διαπραγμάτευση, η κατάθλιψη και η αποδοχή αποτελούν τα πέντε στάδια από τα οποία περνούν συνήθως οι άνθρωποι που θρηνούν μια απώλεια. Να σημειωθεί ότι δεν περνά κάθε άνθρωπος από τα παραπάνω στάδια υποχρεωτικά. Η εναλλαγή μεταξύ των σταδίων, επίσης, δεν είναι σταθερά διαδοχική. Η εναλλαγή των παραπάνω αντιδράσεων μπορεί να είναι κυκλική και να συνοδεύεται από εναλλαγές στη διάθεση.
Τι συμβαίνει, όμως, στην περίπτωση που ο άνθρωπος που πενθεί είναι παιδί;
Τα παιδιά πριν από την ηλικία των 5-6 ετών μπορούν να αντιληφθούν την απουσία ενός σημαντικού και οικείου προσώπου από τη ζωή τους. Αυτό που δυσκολεύονται να κατανοήσουν είναι η οριστικότητα της απώλειας μιας ζωής.
Από τα 6-7 έτη τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν ότι ο θάνατος είναι οριστικός. Ωστόσο, θεωρούν ότι είναι κάτι που δε συμβαίνει σε εκείνους αλλά μόνο στους άλλους.
Στην εφηβεία, τα παιδιά καταλαβαίνουν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί και ότι ο θάνατος μπορεί να αγγίξει τους ίδιους και τους οικείους τους. Πλέον τον νοηματοδοτούν και έχουν μάλιστα έντονες μεταφυσικές αγωνίες σε αυτή την ηλικία.
Τα παιδιά εκφράζουν τη θλίψη τους για την απώλεια με αλλαγές στη συμπεριφορά ή σωματικές αλλαγές. Οι πιο συνηθισμένες αλλαγές στη συμπεριφορά είναι τα ξεσπάσματα θυμού ή κλάματος, η απόσυρση και η απομόνωση κ.ά. Διαταραχές στον ύπνο, ενούρηση, αλλαγές στην όρεξη για φαγητό, πονοκέφαλοι είναι μερικές από τις πιο συχνές σωματικές αλλαγές που εμφανίζουν τα παιδιά που έχουν χάσει κάποιο αγαπημένο πρόσωπο. Η παλινδρόμηση σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια είναι, επίσης, συνηθισμένη.
- Είναι πολύ σημαντικό να υποστηρίξουμε τα παιδιά που αντιμετωπίζουν μια απώλεια. Συζητήστε μαζί του με ειλικρίνεια. Ακούστε αυτά που θέλει να μοιραστεί, απαντήστε στις απορίες του και εξηγήστε του ότι οτιδήποτε νιώθει είναι φυσιολογικό και δεν πρέπει να νιώθει άσχημα για αυτό.
- Ενθαρρύνετε το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματα που βιώνει. Βοηθήστε το να διοχετεύσει την ενέργεια που νιώθει σε κάποια δραστηριότητα που το εκτονώνει και το ανακουφίζει.
- Διατηρήστε στο βαθμό που είναι εφικτό την καθημερινότητα και το πρόγραμμα του παιδιού σταθερά. Η ρουτίνα του δίνει μια αίσθηση ασφάλειας και συνέχισης της ζωής.
- Αν το παιδί το επιθυμεί και αφού του έχετε περιγράψει αναλυτικά τη διαδικασία, το παιδί μπορεί να συμμετέχει στις εκδηλώσεις πένθους όπως η κηδεία ή το μνημόσυνο.
- Να θυμάστε ότι και σε αυτή την περίπτωση το παιδί θα μιμηθεί τη συμπεριφορά των σημαντικών ενηλίκων γύρω του. Δείξτε του πως εσείς εκδηλώνετε τη θλίψη ή το θυμό σας και προσπαθήστε να διαχειριστείτε την κατάσταση με ψυχραιμία.
- Θυμίστε του ότι είστε πάντα δίπλα του, πρόθυμοι να το ακούσετε και να περάσετε χρόνο μαζί.
Στην περίπτωση που οι αλλαγές στη συμπεριφορά είναι πολύ έντονες και επιμένουν για καιρό, καθιστώντας το παιδί μη λειτουργικό στην καθημερινότητά του, θα ήταν ωφέλιμο να ζητηθεί η βοήθεια ειδικού.
Ιωάννα Γρίβα
Ψυχολόγος MSc
